olarak şekillendirilmektedir. Pistonun bu bölgesinde biyel koluna bağlantıyı sağlayan pernonun yerleştiği yatak kısmı yer almaktadır ve buradaki malzeme miktarı
normal cidarlara göre daha fazladır.
Motorun çalışması sırasında açığa çıkacak ısının etkisiyle piston üzerinde oluşan
düzensiz sıcaklık dağılımları sonucunda genleşmeler meydana gelmektedir. Kalın
kesite sahip perno yatağı bölgesindeki genleşme diğer bölgelere göre daha fazla
olmakta ve böylece pistonun yanal yüzeyinin geometrisi değişerek silindirde
sıkışmalara ve beklenmeyen aşınmalara neden olmaktadır.
Motorların silindirleri tam dairesel kesitli olarak üretilmektedir. Motorun normal
çalışması sırasında pistonun yanal yüzey geometrisinin tam bir silindir olması
beklenmektedir. Bunu sağlamak için ise, soğuk pistonda yatak bölgesinin daha
küçük çapta imal edilmesi gerekmektedir.
Motorlarda sürtünmeden kaynaklanan ısının oluştuğu en önemli bölge silindir
yüzeyleridir. Çünkü bu bölgede hem yüzey hızı çok yüksek ve hem de sürtünmealanı fazladır. Bunun yanısıra piston, üzerindeki yanma nedeniyle oluşan ısıyı
silindirin alt noktalarına taşımakta ve bu durum, oluşan sıcaklığın daha da yüksek
olmasına neden olmaktadır. Bunun olumsuz etkilerini önlemek için silindir
yüzeyinin yeterli seviyede yağlamaya sahip olması gerekmektedir. Etkin bir
yağlama için piston ile silindir yüzeyi arasında daima bir yağ filminin kalması
istenmektedir. Bu ise, piston yüzeyinde yağ kanallarının varlığı ile sağlanabilir.
Tornalanmış yüzeyde kesici kalemin uç geometrisi ve ilerleme miktarına bağlı
olarak, ardışık iki iz arasında bir tepecik ve bir de çukurcuk oluşmaktadır (Şekil 1).
Oluşan bu çukurcuklar piston üzerinde yağın taşınabileceği ideal yerlerdir. Bu
çukurcuklar sayesinde silindir ve piston yüzeyleri arasında daha rahatlıkla yağ filmi Torna Tezgahlarında Oval Kesme Yapacak Hidrolik Düzenek Geliştirilmesi Y. Usta vd.
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 18, No 3, 2003 3
oluşabilmektedir. Taşlama ile elde edilmiş yüzeyde ise bu özelliği elde etmek
imkansızdır.
Taşlama operasyonunun tornalamadan daha uzun süreli olması nedeniyle maliyetin
artması ve piston yan yüzeyinde yağı taşıyabilecek yerlerin oluşmaması nedeniyle
tornalanmış yüzeye sahip pistonun kullanımı zorunlu olmaktadır. Nitekim, piston
yüzeyleri 1980’li yılların başına kadar, oval taşlama yapabilen silindirik taşlama
tezgahlarında yapılmıştır. O yıllarda, pistonlar için çift etkili kam mekanizmasına
sahip özel torna tazgahları üretilmiş ve bu tezgahlar 100-1500 d/dk hızlarında söz
konusu ovalliği tornalama yüzeyi kalitesi ile elde etmek için kullanılmaya
başlamışlardır.
Bilgisayar denetimli (CNC) tezgahlar, kullanımlarının yaygınlaşması ile birlikte
kamlı oval tornalama tezgahlarının yerini almaya başlamışlardır. Bu tezgahlarda
kullanılan mekanizmaların çalışma prensipleri farklı olup patent altına alınmışlardır.
Bunlardan birincisi Okayama ve Kurashiki [1] tarafından geliştirilen, Takisawa
Takım Tezgahları Şirketi (Japonya) tarafından kullanılan bir sistemdir. Sistemin
çalışması için dört adet servomotor kullanılmaktadır. Bu motorlardan ilki iş
parçasının ilerleme yönündeki hareketini, ikincisi parçanın dönmesini, bir diğeri
kesici takımın çap yönündeki büyük hareketini ve sonuncusu da aynı kesme
takımının yüksek frekanslardaki hareketini sağlamak için kullanılmaktadır. İş
parçasının boyuna (z-ekseni) olan ölçüsü boyunca çap ve ovallik bilgileri hafızada
tutulmakta ve kesici uç ilerledikçe, motorlar bu bilgilerdeki konumları sağlayacak
şekilde hareket ettirilmektedirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder